Helicobacter pylori je gram negativna bakterija koja ima spiralni oblik (helicos- izvijen). Kod ljudi je pronađena u želucu tj. u njegovom donjem dijelu (pilorusu) a može se pronaći ponekad i u malim ranama na sluzokoži usne šupljine, pljuvački, oko zuba kao i u stolici. Mnogi smatraju da je ona saprofit jer je dokazana kod velikog broja ljudi (po nekima čak i kod 50% populacije) i kod kojih ne izaziva nikakve tegobe. Jako je osjetljiva na uslove spoljašnje sredine i tu uglavnom je zastupljen njen okrugli oblik za koji se smatra da ne može izazvati oboljenje. Infekcija sa Helicobacter pylori je češća u siromašnim zemljama tj. kod ljudi niskog socioekonomskog statusa. Prenosi se uglavnom feko-oralno (tj. zaprljanim rukama stolicom u kojoj se nalazi bakterija), preko želudačnog sadržaja oboljele osobe ili direktnim kontaktom (npr. iz usta u usta gdje se bakterija može naći u manjim oštećenjima sluznice).
Photo by euthman on Foter.com / CC BY
U želucu bakterija živi u sluznici pilorusa. Stvara tri enzima: ureazu, oksidazu i katalazu. Ureaza razlaže ureju i kao produkti te reakcije nastaju amonijaki (NH3) i ugljen dioksid (CO2). Amonijak neutrališe HCl (hlorovodoničnu kiselinu) u želucu i time bakterija stvara oko sebe baznu sredinu koja njoj omogućava da preživi. CO2 u želucu stvara osjećaj nadutosti, resorbuje se u krv a preko krvi odlazi u pluća gdje se izdiše (na ovome se zasniva izdisajni test). Organizam se često bori protiv bakterije proizvodeći veću količinu HCl koja se nakuplja u želucu i izaziva kasnije osjećaj gorušice (dio kiseline prelazi u jednjak i nastaje GERB tj. gastroezofagealna refluksna bolest.) Smatra se da Helicobacter pylori proizvodi toksin koji oštećuje ćelije želuca i dovodi do izumiranja istih. Kod većine nastupa akutni gastritis koji je najčešće asimptomatski. On vremenom može preći u hronični oblik. Ulkus želuca i duodenuma se javlja kod 20% oboljelih. Ozbiljnija oštećenja dovode do atrofičnog gastritisa a rijetko se javlja karcinom ili limfom želuca (oko 1% oboljelih).
Dijagnoza se može postaviti neinvazivnim i invazivnim metodama. Neinvazivne metode obuhvataju: ureaza izdisajni test, test na antigene Helicobacter pylori u stolici i ova dva testa imaju 95% senzitivnost i specifičnost. U neinvazivne metode ubraja se serološko testiranje na IgG antitjela na Helicobacter pylori gdje je senzitivnost i specifičnost između 75 i 85 % (antitjela i nakon uspješnog liječenja ostaju u krvi 6 do 12 mjeseci). U invazivne metode za dijagnozu ove bakterije ubrajamo endoskopiju, zatim biopsiju želudačne sluznice, odnosno uzgajanje bakterija i dokazivanje ureaze i katalaze, mikrobiološki pregled kao i patohistološku analizu.
U terapiji koristimo kombinaciju dva antibiotika i inhibitora protonske pumpe ( omeprazol, pantoprazol, rabeprazol …) Najpoznatijje kombinacije su Amoksicillin + Klaritromicin (7 -14 dana) + IPP (3-4 nedjelje) i druga kombinacija je Amoksicillin + Metronidazol + IPP. Uspješnost liječenja iznosi oko 80%. Reinfekcije su rijetke. Kontrola nakon trapije se radi 2-3 mjeseca poslije i to neinvazivnim testovima.