Vitamin D ima dva oblika: holekalciferol (vit D3) i ergokalciferol (vit D2, porijeklom iz biljnih namirnica). Kod ljudi, u koži pod uticajem UV zračenja iz 7-dehidroholesterola nastaje holekalciferol (vit D3). On se dalje distribuira u jetru gdje nastaje 25 hidroksiholekalciferol koji se dalje aktivira u bubrezima nakon još jedne hidroksilacije i taj aktivni oblik je 1,25- dihidroksiholekalciferol (kalcitriol).
Egzogeni izvori vit D su : ulja jetre bakalara i dr. masnih riba, tuna, sardele, skuša, losos, haringa, plodovi mora, žumance, gljive, kvasci…
Vitamin D povećava apsorpciju kalcijuma i fosfora u crijevima, njihovu reapsorpciju iz bubrežnih kanalića, povećavaju koncentraciju kalcijuma u krvi a time suprimiraju lučenje PTH. Dovode do mineralizacije kostiju i zuba.
Danas se smatra da vitamin D igraznačajnu imunološku ulogu. Znamo da je oboljevanje og gripa aktivno u jesen i zimu što se povezuje sa nedovoljnim izlaganjem sunčevoj svjetlosti koje ima manje u tom period. Oboljevanje od gripe, infektivnih ali i autoimunih bolesti je izraženije u skandinavskim zemljama koje takođe imaju manje sunčeve svijetlosti ali i zbog nižih temeperatura kada ljudi borave više u zatvorenom prostoru. Povećano oboljevanje od autoimunih bolesti (sto je izraženije u zapadnim zemljama) se povezuje sa deficitom ovog vitamina zbog nepravilne tj. neuravnotežene ishrane.
Manjak vitamina D može nastati zbog smanjenog unosa, smanjene apsorpcije (npr. kod bolesti crijeva), nedovoljnog izlaganja sunčevoj svijetlosti, bolesti jetre i bubrega (gdje nastaje aktivni oblik ovog vitamina). Smanjena koncentracija vitamina D u krvi dovodi do: rahitisa, osteomalacije, osteoporoze, oštećenja zuba, infekcija (posebno respiratornog sistema, vagine, uha, hepatitis B i C ,HiV…), poremećaja izlučivanja insulina, nastanka alergija, neurodegenerativnih bolesti (npr. Alchajmerova bolest) , depresije itd.
Način na koji vitamin D djeluje u funkcionisanju imunološkog sistema nije još u potpunosti jasan. Dokazano je da on djeluje na ekspresiju katelicidina i beta- defenzina 2 u fagocitima i ćelijama epitela. Aktivira T -limfocite. Utiče na rast i diferencijaciju imunoloških ćelija. Pored toga što osnažuje imunitet on štiti tkiva od mogućeg oštećenja izazvanog jako stimulisanim imunološkim odgovorom (tako nastaju autoimune boleasti i alergije) tako što podstiče proizvodnju peptida koji sprečava da imuni sistem ošteti zdravo tkivo. Smatra se da on inhibira proliferaciju tumorskih ćelija, inhibira angiogenezu i time sprečava rast tumora.
Referentna vrijednost vitamina D je 75-125 nmol/l. Preporučene dnevne doze: 5-10 ug. Preporuka za dnevni unos vitamina D: 400-600 ij djeca; 600ij odrasli; stariji od 70 god., gojazne osobe, tamnopute osobe, osobe sa hroničnim bolesti po 700ij.
